Zdrowe płuca. Leki to mniej niż 50% sukcesu. Odcinek 20

Monika Rachtan
Zapraszam Cię do wysłuchania podcastu "Po pierwsze Pacjent". Dzień dobry, jestem Monika Rachtan, i serdecznie witam Was w kolejnym odcinku tego programu. Bardzo dziękuję, że jesteście z nami przez te już kilkanaście odcinków. Mam nadzieję, że dzisiaj będziecie mieli okazję wysłuchać ciekawej rozmowy, ponieważ moim, a przede wszystkim Waszym gościem jest profesor Robert Mróz. Dzień dobry, panie profesorze.

Robert Mróz
Dzień dobry. Bardzo dziękuję za zaproszenie.

Monika Rachtan
Pan profesor jest specjalistą w dziedzinie chorób płuc.

Robert Mróz
Tak, to prawda.

Monika Rachtan
Dziś będziemy rozmawiać o różnych chorobach płuc. Wielu z nas kojarzy zapalenie płuc, gruźlicę, a niektórzy także raka płuc. Czy możemy porozmawiać o tym, jakie choroby płuc są najczęstsze w Polsce?

Robert Mróz
Oczywiście, ale muszę wspomnieć również o jednej bardzo ważnej chorobie, którą przyniósł nam COVID-19. Ta pandemia zdecydowanie wpłynęła na większą świadomość w dziedzinie pulmonologii, ale oczywiście nie z radosnych powodów. Jak już Pani wspomniała, to prawda, że pulmonolodzy stali się bardziej rozpoznawalni, ale niestety przez to, że COVID-19 jest chorobą, która dotknęła tak wielu ludzi. Oczywiście, oprócz COVID-19, mamy także inne ważne choroby płuc, takie jak rak płuca, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), czy astma oskrzelowa. Rak płuca to około 22 tysiące nowych przypadków rocznie w Polsce, co stanowi poważne wyzwanie zdrowotne. POChP, czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc, to choroba, która dotyka około 2 miliony osób w Polsce, ale istnieje ryzyko, że to może być nawet 4 miliony dorosłych Polaków. Astma oskrzelowa również dotyka około 4 milionów osób. To są naprawdę duże grupy pacjentów. Warto zaznaczyć, że POChP i astma to choroby przewlekłe, które towarzyszą pacjentom przez całe życie lub jego większość.

Monika Rachtan
Panie profesorze, zaintrygowała mnie Pani wzmianka o COVID-19. Czy możemy dowiedzieć się, jak ta pandemia wpłynęła na sytuację w dziedzinie pulmonologii?

Robert Mróz
Oczywiście. Warto jednak podkreślić, że naszym celem nie jest straszenie, ale przekazywanie rzetelnych informacji i motywowanie pacjentów do działań profilaktycznych. Pandemia COVID-19 była wyjątkowym wydarzeniem, które wywarło ogromny wpływ na dziedzinę pulmonologii. Po pierwsze, nasza świadomość chorób układu oddechowego znacznie wzrosła, niestety, głównie z powodu pandemii. Wcześniej wielu ludzi nie zwracało uwagi na zdrowie swoich płuc, ale COVID-19 skoncentrował na tym uwagę całego społeczeństwa. Co do obecnej sytuacji, choć media ogłaszają, że pandemia się zakończyła, w rzeczywistości widzimy, że nadal istnieją pojedyncze przypadki zakażeń. Jednak obserwujemy znaczny spadek liczby zakażeń i łagodniejszy przebieg choroby, co stanowi pozytywny znak. Warto jednak pamiętać o nadal istniejącym ryzyku.

Monika Rachtan
Czy w swoim gabinecie spotyka Pan pacjentów, którzy mieli choroby płuc, na przykład rok czy dwa lata temu i teraz borykają się z jej konsekwencjami? Czy doświadczają powikłań, które wpłynęły na ich układ oddechowy?

Robert Mróz
Coraz rzadziej, szczerze mówiąc. W ostatnich dwóch latach większość mojego czasu spędziłem z pacjentami cierpiącymi na tzw. long Covid, czyli przewlekłe dolegliwości związane z przebytą chorobą. Przede wszystkim dotyczyło to osób, u których przebieg choroby był ciężki. Obecnie takie przypadki są rzadsze, nie stanowią już aż tak dużego problemu. Oczywiście, nadal mogą występować długotrwałe skutki COVID-19, zarówno dla układu oddechowego, jak i nerwowego.

Monika Rachtan
Rozumiem. Powiedział Pan, że COVID-19 stał się znaczącym problemem w dziedzinie pulmonologii. Jaka jest obecnie największa trudność związana z tą dziedziną medycyny?

Robert Mróz
Muszę powiedzieć, że COVID-19 już zadziałał spustoszenie. To była straszna pandemia, z którą wszyscy mieliśmy do czynienia. Jednak obecnie wracamy do naszych dawnych wyzwań, a są nimi choroby spowodowane paleniem tytoniu, rak płuca, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) i inne rzadsze schorzenia układu oddechowego. To te choroby, z którymi borykamy się zarówno w gabinecie jak i na oddziałach pulmonologicznych.

Monika Rachtan
Panie profesorze, ten program tworzymy przede wszystkim z myślą o pacjentach, żeby edukować ich i odpowiadać na ich pytania. Często zbieram pytania od pacjentów na forach internetowych. Jedno z pytań, które znalazłam na forum dotyczyło korzystania z koncentratora tlenu. Pacjentka wypożyczyła takie urządzenie i słyszała, że powinno się je używać tylko w przypadku ciężkich problemów z oddychaniem. Obawiała się, że korzystanie z koncentratora może przyczynić się do rozwoju komórek rakowych. Czy jest w tym prawda?

Robert Mróz
Koncentrator tlenu to urządzenie, które znacząco pomaga w leczeniu niewydolności oddechowej. Decyzja o jego użyciu powinna być oparta na zaleceniach lekarza lub pielęgniarki specjalistycznej. W zależności od potrzeb pacjenta może być używany w różnych dawkach. Istnieją wytyczne dotyczące jego stosowania. Ważne jest, aby nie przekraczać przepływu tlenu powyżej 2 litrów na minutę. Przy odpowiednim zastosowaniu nie powinien on szkodzić. Jeśli pacjent potrzebuje tlenu, lekarz przekaże odpowiednie zalecenia. Nie ma potrzeby stosowania go bez konsultacji medycznej.

Monika Rachtan
Rozumiem. Czy pacjentom, którzy korzystają z koncentratora tlenu, powinno być przekazywane jakieś specjalne szkolenie, na przykład ich rodzinom? Jak się z nim obchodzić?

Robert Mróz
Tak, to bardzo ważne. Pacjent i jego rodzina powinni otrzymać instrukcje dotyczące korzystania z koncentratora tlenu. Najlepiej jest skonsultować się z lekarzem specjalistą lub pielęgniarką specjalistyczną. Nie należy samodzielnie dokonywać zakupu urządzenia ani zaczynać jego użytkowania bez właściwego szkolenia i konsultacji medycznej. Lekarz lub pielęgniarka mogą pomóc określić, czy koncentrator tlenu jest potrzebny i jak go prawidłowo używać.

Monika Rachtan
Dziękuję za wyjaśnienia. Kolejne pytanie, które znalazłam na forum, dotyczyło rehabilitacji po zapaleniu płuc. Pacjentka dowiedziała się od lekarza, że po wyzdrowieniu będzie konieczna rehabilitacja. Może Pan wyjaśnić, na czym polega rehabilitacja w takim przypadku?

Robert Mróz
Rehabilitacja układu oddechowego jest podobna do rehabilitacji kardiologicznej. Jej celem jest poprawa wydolności oddechowej, kardiologicznej oraz siły mięśni szkieletowych. Program rehabilitacyjny trwa zazwyczaj od kilku do kilkunastu tygodni. Jednak samo przejście rehabilitacji nie wystarczy. Ważne jest kontynuowanie zdrowego stylu życia, m.in. aktywności fizycznej i prawidłowej diety. Wyniki programu rehabilitacyjnego mogą zanikać, jeśli pacjent wróci do negatywnych nawyków. Dlatego tak istotne jest utrzymanie zdrowego trybu życia, co ma długotrwały wpływ na zdrowie układu oddechowego.

Monika Rachtan
Zgadza się, zdrowy tryb życia jest kluczowy dla zdrowia. Czy istnieją konkretne działania, które osoba zdrowa, w wieku 30-40 lat, może podjąć, aby chronić swoje płuca przed chorobami płuc? Jakie czynniki można kontrolować?

Robert Mróz
Przede wszystkim ważne jest unikanie szkodliwych czynników, takich jak palenie tytoniu. Palenie to jeden z głównych czynników ryzyka chorób płuc, w tym raka płuca i POChP. Dodatkowo, zdrowy styl życia, regularna aktywność fizyczna oraz odpowiednia dieta mają duże znaczenie dla zdrowia układu oddechowego. Pamiętajmy o unikaniu zanieczyszczonego powietrza i szkodliwych substancji w miejscu pracy czy otoczeniu. To działania, na które mamy wpływ i które mogą pomóc w ochronie zdrowia płuc.

Monika Rachtan
To ważna wiadomość. Palenie tytoniu to rzeczywiście duże ryzyko dla zdrowia płuc. Dziękuję, Panie Profesorze, za udzielenie cennych informacji i za poświęcony czas.

Robert MrózDziękuję za zaproszenie i możliwość rozmowy na ten ważny temat. Warto dbać o zdrowie układu oddechowego i podejmować działania profilaktyczne, aby uniknąć chorób płuc.

Monika Rachtan
Zapytam jeszcze o środowisko. Bo właśnie, co możemy zrobić? Wiemy, że w Polsce zanieczyszczenie powietrza zimą jest bardzo duże. Czy mieszkańcy dużych miast, takich jak Warszawa czy Kraków, powinni rozważyć przeprowadzkę w góry, aby oddychać świeżym powietrzem? A może warto rozważyć noszenie maseczek, choć nie przepadamy za nimi, jak to było w okresie pandemii?

Robert Mróz
Na pewne sytuacje nie mamy wpływu, prawda? Jeśli mieszkamy w okolicach Żywca, powietrze będzie zdecydowanie inne niż na Suwalszczyźnie. To jest nasze wspólne dobro. Dlatego działania, które podejmujemy, takie jak wymiana starych kotłów grzewczych, korzystanie z odnawialnych źródeł energii, rezygnacja z węgla i unikanie spalania innych toksycznych substancji, takich jak śmieci czy opony, to działania, które możemy podjąć. Co do maseczek, nauczyły nas jednego: izolacja i noszenie maseczek pomogły w ograniczeniu zaostrzeń przewlekłych chorób płuc, szczególnie w okresie infekcji wirusowych.

Robert Mróz
To jest dowód na to, że nie powinniśmy rezygnować z maseczek, zwłaszcza w miejscach o dużym natężeniu ludzi, takich jak dworce czy przychodnie. Warto również pamiętać o wyznaczonych godzinach w przychodniach, aby uniknąć zbędnych kontaktów i ryzyka zakażenia.

Monika Rachtan
Ostatnio słyszałam wiele opinii pacjentów na temat maseczek. Twierdzą, że maseczki izolują nas od wirusów i że teraz częściej chorujemy, bo byliśmy tak długo zamknięci. Jak pan profesor to ocenia?

Robert Mróz
Mam wrażenie, że to jest teoria spiskowa. Izolacja i maseczki pomogły ograniczyć zaostrzenia przewlekłych chorób płuc oraz zapadalność na grypę. Maseczki są ważne, zwłaszcza w miejscach o dużej gęstości ludności i w sezonach grypowych. Nie zapominajmy również o szczepieniach, które są kluczowe, zwłaszcza dla pacjentów z przewlekłymi chorobami układu oddechowego i sercowo-naczyniowego.

Monika Rachtan
A co z pacjentami starszymi, którzy mają napięte budżety i różne wydatki? Czy szczepienia, o których pan mówił, są refundowane dla tej grupy pacjentów?

Robert Mróz
Nie, szczepienia nie są refundowane, ale są też niezbyt kosztowne. Chciałbym jednak sprostować, że POChP to nie tylko choroba osób starszych. Dziś coraz częściej mówimy o POChP u osób młodszych, nawet w wieku 40+. Jej źródła możemy upatrywać nawet w dzieciństwie, zwłaszcza w kontekście palenia biernego i narażenia na środowiskowe czynniki szkodliwe.

Monika Rachtan
Pan profesor wcześniej wspomniał o paleniu papierosów. Czy nowe produkty, takie jak podgrzewacze tytoniu czy e-papierosy, są tak samo szkodliwe jak tradycyjne papierosy? Czy mają takie samo ryzyko wywołania POChP?

Robert Mróz
Tylko świeże powietrze jest zdrowe do oddychania. Dym tytoniowy jest głównym sprawcą chorób płuc, zawiera tysiące szkodliwych substancji. Produkty, które nie generują dymu, mogą być mniej szkodliwe, ale to nie znaczy, że są bezpieczne. Nadal zawierają nikotynę i mogą prowadzić do uzależnienia oraz wpływać negatywnie na układ oddechowy. Dlatego zawsze zalecam rzucenie palenia i unikanie używania produktów tytoniowych.

Monika Rachtan
Dziękuję bardzo, panie profesorze, za rozmowę i cenne informacje. Mam nadzieję, że nasza rozmowa przyczyni się do zwiększenia świadomości na temat POChP i sposobów jego zapobiegania.

Robert Mróz
Dziękuję również za rozmowę i mam nadzieję, że nasi słuchacze będą teraz lepiej rozumieć, jak ważne jest dbanie o zdrowie układu oddechowego i jakie działania można podjąć, aby uniknąć chorób płuc. Pozdrawiam serdecznie i życzę zdrowia wszystkim naszym słuchaczom.

Robert Mróz
W nadmiernym i nieuzasadnionym stosowaniu antybiotyków jest problemem, który dotyczy nie tylko Polski. To globalny problem, potwierdzony wynikami badań, także z ostatnich lat. Badania te przeprowadzono m.in. w Hiszpanii i we Włoszech, gdzie wykazano, że w wielu przypadkach przepisanie antybiotyku było zupełnie nieuzasadnione. Dlatego powinniśmy zaufać lekarzom pierwszego kontaktu. Nadmierne stosowanie antybiotyków może przynieść więcej szkody niż pożytku. Nie skraca czasu choroby w nieuzasadnionych przypadkach. Jednak w przypadku pacjentów z grupy ryzyka, takich jak osoby starsze, osoby z chorobami przewlekłymi, chorobami sercowo-naczyniowymi i chorobami płuc, takimi jak POChP, istnieją sytuacje, w których przepisanie antybiotyku jest konieczne. Jeśli kaszel jest nasilony, towarzyszy mu żółta plwocina, ogólny stan zdrowia ulega pogorszeniu, a gorączka utrzymuje się dłużej niż kilka dni, wówczas należy skonsultować się z lekarzem i rozważyć przyjęcie antybiotyku.

Monika Rachtan
Chciałam jeszcze wrócić do kwestii wyjaśnień, bo to bardzo ważne. Zwłaszcza że zbliża się sezon przeziębień. Mam nadzieję, że nasi słuchacze będą bardziej skłonni do przyjmowania leków na objawy i unikania powikłań. Jednak wracając do pacjentów z przewlekłymi chorobami płuc, Pan profesor wspomniał, że POChP to nie tylko choroba osób starszych, ale także młodszych, nawet w wieku 40 lat. Jak powinni kontrolować tę chorobę? Co powinienem zrobić, jeśli mam 42 lata, postawiono mi diagnozę POChP, a już rzuciłem palenie, zacząłem aktywność fizyczną i przyjmuję leki? Jakie dalsze kroki powinienem podjąć?

Robert Mróz
Na początku, gdy diagnozujemy chorobę, potwierdzamy ją na podstawie badań, oceniamy stopień zaawansowania choroby. Istotne jest również monitorowanie częstości zaostrzeń, czyli gwałtownych nasileniach objawów. Jeśli zaostrzenia te występują częściej niż dwa razy w roku, pacjent jest uważany za pacjenta o podwyższonym ryzyku kolejnych zaostrzeń. W takim przypadku pacjent powinien być pod opieką lekarza specjalisty, ale także lekarza pierwszego kontaktu. Dlatego pacjenci często kierują się do swojego lekarza rodinnego. Dla pacjentów, którzy nie mają przewlekłych chorób płuc, lekarz rodzinny zazwyczaj podejmuje właściwe decyzje dotyczące leczenia.

Robert Mróz
Jednak w przypadku pacjentów, którzy doświadczają częstych zaostrzeń, lekarze specjaliści od chorób płuc częściej są zaangażowani w proces leczenia. Częściej stosuje się także urządzenia takie jak koncentratory tlenu czy wentylacja domowa w okresach zaostrzeń. Dla tych pacjentów, wizyty u specjalisty są bardziej konieczne, ze względu na bardziej zaawansowaną chorobę i potrzebę dostępu do specjalistycznych urządzeń.

Monika Rachtan
Jeśli pacjent przychodzi do specjalisty chorób płuc, powinien również wracać do swojego lekarza pierwszego kontaktu i przekazywać dokumentację medyczną. Czy to już działa w całym kraju, że lekarz rodzinny może zobaczyć zalecenia specjalisty?

Robert Mróz
Tak, to działa. W Polsce lekarze współpracują i starają się wymieniać informacje na temat pacjentów. Często wydawane są także zaświadczenia na papierze, które pacjenci mogą przekazywać swoim lekarzom pierwszego kontaktu. To ważne, zwłaszcza jeśli chodzi o przepisywanie leków, które pacjent będzie przyjmował przez wiele lat.

Monika Rachtan
Często pacjenci nie chcą przekazywać swojej dokumentacji, obawiając się, że lekarz pierwszego kontaktu może nie być kompetentny. Jednak ważne jest, aby pacjent był rzetelny i przekazywał informacje między lekarzami.

Robert Mróz
Dokładnie. Jeśli pacjent ukrywa swoją dokumentację, może działać na swoją niekorzyść. Instytucja drugiej opinii jest ważna i pacjent ma prawo zasięgnąć opinii innego lekarza, jeśli ma wątpliwości. Nie powinien ukrywać tego przed swoim lekarzem pierwszego kontaktu.

Monika Rachtan
Jednak pacjenci często obawiają się pokazywać swoje dokumenty i przejścia do innego lekarza, niektórzy twierdzą, że sprawdzają kompetencje lekarzy. Dlatego budowanie zaufania i otwarta komunikacja są kluczowe w relacji lekarz-pacjent.

Robert Mróz
Dokładnie, relacja między lekarzem a pacjentem powinna być oparta na zaufaniu. Pacjent ma prawo do drugiej opinii, a otwarta komunikacja jest kluczowa dla leczenia.

Monika Rachtan
Wróćmy teraz do kwestii pacjentów z przewlekłymi chorobami płuc, zarówno starszych, jak i młodszych. Jakie rady mógłby Pan przekazać, gdy rodzice lub bliscy chorują na takie choroby? Jak mogą pomóc w leczeniu?

Robert Mróz
Najważniejsze jest wsparcie i razem uczestniczenie w wizytach u lekarza. Razem można dowiedzieć się, jakie są zalecenia i co pacjent powinien robić. Ruch jest również ważny. Warto zmienić tryb życia, zwiększyć aktywność fizyczną, rzucić palenie. Odpowiednia dieta jest również istotna. Jeśli mają wątpliwości dotyczące przyjmowania leków lub techniki inhalacji, mogą zawsze zapytać lekarza specjalisty o radę. Można także zabrać inhalator na wizytę i pokazać, jak go używają. Lekarz może pomóc w poprawieniu techniki inhalacji.

Monika Rachtan
Czy można też nagrać filmik na telefonie i wysłać go do lekarza, jeśli jesteśmy niepewni, czy robimy to prawidłowo?

Robert Mróz
Oczywiście, można nagrać filmik i wysłać go lekarzowi. To dobry sposób, aby uzyskać profesjonalną opinię i poprawić technikę inhalacji.

Monika Rachtan
Panie profesorze, na zakończenie, czy mógłby Pan podsumować trzy najważniejsze rzeczy, które pacjenci powinni zapamiętać po dzisiejszej rozmowie?

Robert Mróz
Oczywiście. Po pierwsze, dbajmy o swój układ oddechowy i ogólny stan zdrowia. Ruch, zmiana trybu życia, zdrowa dieta i unikanie szkodliwych czynników, takich jak palenie, są kluczowe. Po drugie, nie obawiajmy się zgłaszać do lekarza, gdy mamy wątpliwości co do swojego zdrowia. Jeśli pojawią się objawy takie jak długo utrzymujący się kaszel, duszność czy plwocina, niezwłocznie konsultujmy się z lekarzem. Po trzecie, pamiętajmy, że wczesne wykrycie chorób płuc, takich jak POChP, ma ogromne znaczenie. Rak płuc w stadium początkowym jest uleczalny, dlatego nie zwlekajmy z wizytą u specjalisty, gdy pojawiają się objawy.

Monika Rachtan
Dziękujemy, Panie Profesorze, za dzisiejszą rozmowę i cenne informacje. Mamy nadzieję, że nasza rozmowa przyczyni się do zwiększenia świadomości na temat chorób płuc i sposobów ich zapobiegania.

Robert Mróz
Dziękuję za zaproszenie i mam nadzieję, że nasi słuchacze teraz lepiej zrozumieją, jak ważne jest dbanie o zdrowie układu oddechowego i jakie kroki można podjąć, aby uniknąć chorób płuc. Życzę wszystkim zdrowia.